سمیناری برای خودی ها

   

در سازمان نقشه بردارى كشور

«خليج پارس» به جاى خليج فارس ثبت مى شود

پژمان اكبرزاده

چندى پيش سازمان نقشه بردارى كشور، ميزبان سومين همايش «نام نگارى و يكسان سازى نام هاى جغرافيايى ايران» بود. محورهاى مورد بحث در اين همايش، «نام خليج فارس»، «پايگاه نام هاى جغرافيايى»، «آوانگارى و نام هاى جغرافيايى»، «نام هاى جغرافيايى- تاريخى» و «كارتوگرافى و نام هاى جغرافيايى» بود كه در اين گزارش به بخش خليج پارس پرداخته شده است.

در راستاى همين فعاليت ها، بخشى از سخنرانى هاى سومين همايش «نام نگارى و يكسان سازى نام هاى جغرافيايى ايران» به خليج پارس اختصاص يافته بود. اين برنامه پس از ارائه گزارشى كوتاه از سوى دبير همايش، با سخنان محمد مدد كه رياست كميته تخصصى نام نگارى و يكسان سازى نام هاى جغرافيايى ايران را عهده دار است آغاز شد. وى اظهار داشت كه در زمان قضيه نشنال جئوگرافيك، اسناد سازمان ملل متحد و همايش جغرافيايى برلين را براى اقدام لازم به وزارت امور خارجه ارسال داشته است. از او پرسيدم آيا سازمان نقشه كشى نمى تواند براى برگزارى چنين همايش ها و نمايشگاه هايى در خارج از ايران اقدام كند؟ وى پاسخ داد: «چنين كارى وظيفه وزارت امور خارجه يا بنياد ايران شناسى است. ما تنها مى توانيم مدارك را براى برگزارى چنين نمايشگاه هايى در اختيار آنها بگذاريم.» پس از او، پيروز مجتهدزاده به پشت تريبون رفت. وى از اثرات سوء تغيير نام هاى جغرافيايى و به ويژه تغيير نام خليج پارس و تاثيرات منفى آن بر روابط ايران و اعراب سخن راند: «بيش از سه دهه است كه در اروپا هستم. در بيشتر محافل اروپايى به من مى گويند: «شما ايرانيان چرا تا اين حد روى اين نام حساسيت داريد؟ فرانسوى ها هم از نام درياى مانش استفاده مى كنند و انگليسى ها نام كانال انگليسى را به آن داده اند...» در صورتى كه اين قضيه صرفاً يك تصادف است. كسى در بريتانيا و فرانسه ننشسته تا براى اهانت به طرف مقابل اين نامگذارى را پديد آورد؛ در صورتى كه در قضيه خليج پارس ما با يك پروژه وسيع، برنامه ريزى شده و هويتى طرف هستيم.» وى افزود: «يكى ديگر از مشكلات ما اين است كه كشورهاى جنوبى حاشيه خليج فارس كه در سال ۱۹۷۱ به استقلال رسيده اند و بسيارى ديگر از كشورهاى همجوار كه در دهه هاى اخير تشكيل شده اند و در پى ساخت هويتى مستقل براى خود هستند در گذشته هاى دور يا نزديك همه بخشى از ايران بوده اند و براى اين كار همه با ايران طرف هستند. در عرصه بين الملل همگى جزيى از Persian Empire (امپراتورى ايران) بوده اند و اكنون نيز شديداً با واژه Persian مشكل دارند.»در ادامه چهره نامدار جغرافيا، محمدحسن گنجى سخنانى كوتاهى ارائه كرد: «ما با تشكيل دو استان هرمزگان و بوشهر، پيوند خليج فارس را با استان فارس قطع كرده ايم. ما اكنون دليل نامگذارى اين خليج به خليج فارس را مى دانيم ولى نسل بعد اين حقيقت را نخواهد دانست. اميدوارم فكرى به حال اين قضيه نيز بشود...» پس از او محمدرضا سحاب با ارائه نقشه هاى منحصربه فرد تاريخى از بايگانى موسسه جغرافيايى سحاب، درباره «خليج پارس در آثار نقشه نگاران دوره رنسانس» سخنرانى كرد و خاطرنشان ساخت كاربرد عبارت ساختگى «خليج عربى» در شمار اندكى از نقشه هاى اين دوره تنها نشان دهنده ناآگاهى نقشه نگار مربوطه است كه بيشتر در آثار بعدى همان نقشه نگار تصحيح شده است. سخنرانى بعدى با عنوان «خليج فارس از عهد باستان تا زمان حاضر» از سوى مريم مراتب و فاطمه خضرى ارائه شد. متن مذكور كه قدرى «سفارشى» جلوه مى كرد از بابت اشتباهات فاحش موجود در آن و حتى تلفظ نادرست نام جغرافى دانان مسلمان و نام هاى تاريخى، تا بدانجا پيش رفت كه اعتراض محمدحسن گنجى و هيات رئيسه همايش را نيز برانگيخت. ارائه چنين متنى با چنين محتوايى يك بى احترامى غيرمستقيم به حاضران و چهره هاى دانشگاهى حاضر در جمع بود كه زندگى خود را وقف چنين فعاليت هاى ارزشمندى كرده اند. پس از اين سخنرانى، دو مقاله ديگر با عنوان هاى «خليج فارس در اسناد مكتوب» و «خليج فارس، نامى ريشه دار در تاريخ باستان تا عصر حاضر» به ترتيب از رحيم فرندى و مينا قاجار ارائه شد. هر دو مقاله دربرگيرنده اطلاعاتى تكرارى، انشاگونه و ناهماهنگ با سطح علمى همايش بودند و حتى در يكى از آنها نام فرانسوى خليج پارس (گلف پرسيك/ Golfe Persique) به صورت «گلف پرسيكو» تلفظ شد كه نشان از نبود حداقل آشنايى با نام هاى خارجى به كاربرده شده در متن داشت. عنوان سخنرانى ديگرى با عنوان «نام هاى جغرافيايى در منطقه فارس، بوشهر و خليج فارس» از احمد شعبانى در خبرنامه همايش آمده بود كه بدون هيچ گونه توضيحى از سوى گردانندگان همايش، ايراد نشد. پس از پايان جلسه مربوط به خليج فارس، نظر دره ميرحيدر و جعفر شاعلى (اعضاى هيات رئيسه) را درباره چگونگى راهيابى برخى از مقالات ارائه شده در اين برنامه كه شگفتى شنوندگان و چهره هاى دانشگاهى را برانگيخته بود جويا شدم. دره ميرحيدر پاسخ داد: «تنها مى توانم بگويم كه در تهيه برنامه بى دقتى شده بود.» جعفر شاعلى نيز اظهار داشت: «ما دخالتى در ارزيابى علمى مقاله ها نداشتيم و واقعاً نمى دانم كه چه كسى مسئول اين كار بوده است.  گفتنى است كه در اين همايش دوازده مقاله درباره خليج پارس به صورت پوسترى ارائه شد كه از آن ميان مى توان به «نقدى بر نقشه هاى خليج فارس در چهار اطلس منتشر شده در كشورهاى عربى» از محمد عجم، «نگاهى به نام خليج فارس و اهداف تخريب آن توسط نشنال جئوگرافيك» از بهروز اژدرى و سيروس فخرى، «نام خليج فارس و اهميت استراتژيك آن در جهان» از مژگان افشار و «نام خليج فارس يا درياى پارس يا جزاير و شهرهاى آن در سفرنامه ها و متون فارسى» از محمد فرج پور اشاره كرد.