Thursday, 26 July 2012

A glance at the Historical, Geographical and Legal Validity of the term: the Persian Gulf The Persian Gulf and its equivalent in different languages has been in used continuously since 2500 years ago in all languages and all over the world specially in the Arab world so that Befor 1960s not even a single case of calling “the Gulf " as the Arabian gulf been found in any text or map specially in Arabic language. for the first time the new name was appeared in 1960s pan Arabism era.Not only ancient and past centuries texts and contracts but also all international organization and institutions also uses and recognize the termPersian Gulfas the valid term. Below are Some Historical, Geographical and Legal Validity of the Nomenclature: Persian Gulf . Introduction The importance of the geographical names had been considered by geographers since ancient times. Through maps, atlases, and books, thePersian gulf’s name had been protected during different eras as a part of historical, cultural identity and saved as intangible heritage. For the same reason, any change, destruction, or alteration of the such unique names registered in historical deeds and maps is like the destruction of the cultural heritages. Therefore, the names of geographical features profiting from a common unique historical identity, should not be utilized as political instruments in gaining a political, tribal, and racial objective. ThePersian Gulfas the most ancient commercial naval path is located in the southwest of the Asian Continent separating Arabian plate from Iranian (Persian) plate with a length of 1259 kilometer and a depth of average 60m. Name of the Persian Gulf. Researchers and scholar, who have investigated the background of name of thePersian Gulf, became convinced of the applicability and unanimous use of the name since ancient time and at least during the past 2500 years, i.e. as of the time of the powerful Pars (Persian) Empire. has never been seen such an unanimity in theMiddle Eastamong writers and scholars on using one name during 2 millennium history .Considering the historical background of the name Persian Gulf, Sir Arnold Wilson mentions in his book, published in 1928 that: "No water channel has been so significant asPERSIAN GULFto the geologists, archaeologists, geographers, merchants, politicians, excursionists, and scholars whether in the past or in present. This water channel which separates the Iran Plateau from the Arabia Plate, has enjoyed an Iranian Identity since at least 2200 years ago. also some famous Arab scholars , historian, politician and Professor as like Mohammad Aabed al Jaaberi , Abdolhadi Altazi and Abdol Moneim Saeed Ahmad al Sarraaf and … also in separate writing or interview has mentioned as:” all the maps and written deed in Arabic had referred to the bahra or khalij fars(Persian gulf)there are no single written map or document before 1960s to refer to Persian gulf as Arabian gulf and there is no need to change of a historical name.” Background for Application wrong term Iran and Britain signed treaties of 19 March 1809(part5)- 1812- 1814 all have mentioned Persian gulf as an Iranian sea(Britain army will not settled in any island or coast on the Persian gulf without permission of Iran(T 1809Part5- T1812P9) but Britain breached the treaties and attacked on Khark Island in 1837, the government of Iran at that time protested to England's colonialist policy in the PERSIAN GULF and officially warned the government of Britain to avoid mischief intended at separating the Islands of the Persian gulf which is an Iranian sovereignty sea. This warning caused the Times Journal, published inLondonin 1840, to claim the PERSIAN GULF asBritainSea, but such a name never found any place. But following nationalization of the oil industry inIranin 1950 and dispossession of UK Companies and serving relations betweenIranandUK, the Ministry of Britain Colonies, for the first time used the incorrect name of this water body. In these years, the Arab emirates of the South of the Persian Gulf were either colonies ofBritainor under its protectorate. To compensate its defeat, the representative of theUKin the PERSIAN GULF Roderick Owen published“The golden bubble on theArabian gulfdocumentary”.( Publisher: London, Collins, 1957.) “ blive to be agent of MI6 Spy Org. The book was immediately translated into Arabic. In his book he suggested change of thePersian gulfname to satisfy the Arabs nationalists . :Roderick Owen wrote in the preface of his book: "I visited PERSIAN GULF and believed that it was Persian Gulf, because I had never seen any map or deed, unless it had named the place as Persian Gulf, but by living there, I found out that the people residing at the( western) beaches are Arabs, therefore, to be polite, we should name it:Arabian Gulf." It is very clear that Owen was wrong. Even if he was correct it can not be a good excuse to change a historical name of an international waterway. Even now all original Arabs citizen of the 6 Arab state of GCC are less than population ofTehran. If the population or number of the countries around a sea is a criteria to change the historical name of the Persian gulf with 2500 years continuously in used then why the Indian and Pakistani shall keep the name of encircled sea around them with the current name of Arabian sea?! So Indian and Pakistani are entitled to change it to Mokran orUrduSEA. Or African countries should changeIndian Ocean. But that is not the rule or criteria the rule shall be decided by UNCSGN and UNGEGN. In 1960, after Iranand Egypt's disconnection of relationships and after the Arab-Israeli war, anti Iranian actions culminated due to the SHAH’s support ofIsrael. in a congress of Baas Party inDamascus1970, participating heads demanded for change of the name ofPersian gulfto a nationalistic , without . relying on any legal and historical document. The Name of Persian Gulf in Historical texts and Documents. Few written deed has remained from before the Persian (Pars) Empire, but in the oral history and culture, the Iranians have called the southern waters ofPersiaat that time asAjamSeaand IranSeaand Pars sea. During the years: 559 to 330 B.C. coinciding with the sovereignty of the Persian Empire over the most part of the Middle East area , especially the whole part of the Persian Gulf and some parts of the Arabian Peninsula, the name of Pars ( Persian) Sea has been widely written in the compiled texts of the different era. In the travel account of Pythagoras, Darius sent Scylax to survey the Persian sea. several chapters are related to the description of his travels accompanied by Dariush I, toSusaand Perse polis, and the area ofPersian gulf is described. From among the writings of others in the same period, there is the inscription and engraving of Darius the Great, which belongs to the 5th century BC where, Dariush Shah , the emperor of Persian (Pars) Empire has mentioned the PERSIAN GULF Water Channel as PARSSEA, in the Hecataeus maps(472 to 509 B.C.) Persian Gulfdescribed . In the world map of Niark Niarjous (285-347 B.C.), Persian Gulfis described. At the same time, many maps and deeds prepared up to the 8th century by the scientists and geographical researchers such as Hecataeus, Herodotus, Hipparchus, Claudius Ptolemy, Krats Malous and in the Islamic period, also Tabari- Mohammad Ibn Mousa Khwarazmi- Abou Abu Yusef Eshaq Kindi, Ibn Khardazabeh - Batani, Masoudi (Masudi), Abou Zeyd Balkhi, Estakhri, Ibn Houghal (Ibn-e Hawqal), Aboureyhan Birouni (Biruni) and others, had explained the Persian gulf and saing that “ there is a wide sea at south of Iran named Pars Sea, (Persian), Bahre Fars, Sinus Persicus and Mare Persicum and so on. In a book, named travels of Periplus Eritrea, the Greek ‘traveler’, of the 1st century A.D. has called the Red Sea as Arabian Gulf; the Indian ocean has been named Aritra (Eritrean) Sea; the waters at Oman Coast is called Pars Sea; Barbarus region (betweenOmanandYemencoast said to belong to Persian (Persia), and the Gulf located at south side ofIran(to the south of) is named: PERSIAN GULF. also the residence of Persians living at both sides of thePersian gulfhad been confirmed . :Islamic era There are no any written document about Arabian coast prior to prophet Mohammad era. However, in more than 300 geographical, historical, literary, books or interpretation(Tafsir) of quran and Islamic morals, and jurisprudence, the Muslims and Arab scholars have described PERSIAN GULF from beginning day of Islamic period to the last century .from Tabari (1100 ac)to tantavee(1900) all Islamic scholar and religious leader in the different era ABAASID- FATOMID – MUGUL- OTHEMAN – SAFAVID ERA ALL unanimously had referred to it as Persian gulf or Persian sea . Hegemony of Portuguese in the Persian gulf In 1507 A.D.Portugal's navy capturedHormuzIslandunder commandment of Alphonso Burkerk and it continued till 1620. In a research essay, Dr. José Manuel Garcia, professor and a member of Geographical Society of Portugal emphasized the name of Persian Gulf in the official and unofficial deeds and maps ofPortugalsince 1507 so far. The maps prepared by the Portuguese onPersian Gulfare kept in museums as mankind heritage. From among 50 maps and letters exchanged during the years: 1500 to 1700 A.D. among the governors of Persian Gulf and the kings ofPortugaland Spainor those mentioned in books and writings of tourists,Persian Gulfhas been named as follows: Mare de Persia, Persico Sinus, mare Persio, Mare Persicum, Mar Persiano, Persiski Zaliv, Persischer Golf,ParsSea, Bahre Fars, Perza obol, Persiste Habbugt. Persian Gulf in arabs Contracts and Accords As of 1800 to 1970, at least in 45 contracts concluded among the tribal leader(Emirates) or countries such as Kuwait, Saudi Arabia, Ottoman, Oman, Emirs of Motesalehe (United Emirates), compiled in English and Arabic, the name of Persian Gulf(bahre fars) has been used. In a book published in UAE 1989 by Rashed Ali Mohammad titled : ((Economic and political agreement between the Arabs Emirs and Britain 1806-1971)) he had included original of around 22 contracts in all of them in both Arabic and English text the name of Persian gulf had been mentioned.[1] :From among the aforesaid contracts the following can be mentioned: 1. General contract with Arabian Emirs on Jan. 8, 1820 between Sheikhs of United Emirates atPersian Gulf, signed by General Cair and 11 chiefs of Arab Tribes, the word: Al khaleej Al Farsi has been used in the Arabic texts.- 2. Treaty of 1856 and 1947 on Prohibition of Slaves trades.- 3. Permanent Contract of Peace in 1853.- Contract on Independence of Kuwait (this deed was registered on June 19, 1961 with Secretariat of United Nations. Treaty on Determination of Border Lines ofIraqandKuwait(1996)- Even Nasser the pan Arabic leader of Egypthad used the term of (al khaleej al Farsi) Persian gulf in all his speeches and his books and articles before war 1967. Persian Gulf in all Historical Maps of the region In all the important historical maps and Atlas whether modern or belonging to previous centuries, the water artery located at south ofIranhas been registered asPersian Gulf. In the Arabian countries too, it has always been namedPersian Gulfup to the 70s. For instance, in the Atlas "Al araq fi Al khavaret Al ghadimeh" by Dr. Ahmad Souseh (Baghdad 1959) including 40 maps among the Arabian sources of the Middle Ages all have the Arabic term for the Persian gulf. In the maps presented by Arabian countries to the International Court of the justice for settlements of border claims, the name ofPERSIAN GULFhas been mentioned in their documents. - Atlas of La Péninsule Arabique dans les cartes Européennes Anciennes (The Arabian Peninsula in Old European Maps).Paris, Monde Arabs institute and Tunisia university IMA & Khaled. Al Ankary, 2001. 424 pp. contains 260 maps with details about each map in 3 languages: Arabic, English and French. Almost all of these 260 maps have the correct name of Persian Gulf. Moreover, 10 maps have used both Persian Gulf for the gulf and also persian Sea (for the current area of Seaof Oman and Arabian sea) • The book: Roots of Kuwait. "Osoul Alkuwait Almanshour Alalam" (1991) published in theNetherlandsalso contains 15 maps where the name of PERSIAN GULFexists. In the "Atlas of Alkuwaitfi Al kharaet Al Aalam" some maps have been used where there exists the name ofPERSIAN GULF. In Atlas of "Alkuwaitfi Al kharaet Al tarikhieh" published by the efforts of Abdollah Yousef Al ghanim in 1994, there are about 200 maps mentioning the name ofPersian Gulf In the ARABIC book: "Al khalij al fars Abar Al tarikh va Al ghoroun" (written by Mohammad Mirza, 1976Cairo) there are 52 maps drawn out of Arabic sources, all have the name ofPersian Gulf. In Atlas of "History of Islam" (1951-55AmericaandEgypt) the namePersian Gulf has been mentioned IN 16 MAPS. In the Atlas of "Khalij (Gulf) in the Historical Maps" published in UAE (1999) more than 600 maps have the term Persian gulf. The Arabic Bank and Beyt Al quran inBahrainpublished a large wall calendar in 1996 containing the 11 historical map ofBahrainin which all the maps contain the name ofPersian Gulf It is interesting that from among 6000 existing historical maps published up to 1890, there are only three maps mentioning the names of Basreh Gulf, Ghatif Gulf, and Arabic Gulf, this name in fact are the name of bays of the Persian gulf. in local language they call the bay also as the gulf like :gulf of Busher-ChahBahar Gulf,SirafGulf,BasrehGulf,Ghatif Gulf,Bahrain Gulf, Basre gulf …. but such names are not applied to the entirety of the Persian Gulf. It is obvious that the promotional use by the Arabs of the three aforementioned maps, whose identity and originality are not clear, in comparison with 6000 maps and more than 300 historical and credible geographical books from ancient time to 20th century , shall lack any value. In the Arabic Dictionaries like Al Monjed, and also in all (60)Qoranic Tafsires and religious Islamic books and in all treaties ( more than 30 Arabic treaties between the Arabs tribe leader with theUKand Othman and Iranians )Persian gulfhas been used . In the many museums all over the world some can find maps or manuscript having the name Persian gulf some recorded as intangible world heritage (UNESCO) In Library of American Congress, Britain National Library (London), deeds at Ministry of India's Affairs (London), Library of Faculty of Orientals Studies of London, there are more than 300 maps, containing the name Persian Gulf. In Eskandria Library of Egypt And National Musum Of Egypt alsoPersian gulfmap are preserved. Furthermore, about 30 valid Atlas have registered the name ofPERSIAN GULFwithin the past 300 years, such as: Atlas of Thomas Herbert (1628). - Atlas of Pars,LousajUniversity(1863). - Atlas ofGermany(1861), Pars Envile Atlas (1760).- Atlas of Modern Geography (1890).- Atlas of London (1873),- Atlas of Ernest Embrosius (1922),- Atlas of Bilefild (1899)- Atlas of Harmsorth (19th Century, London). - …. In 18th to 20th centuries when theUKexpanded its dominance over the seas and appeared as protectorate of the Sheikhs on the south sectors of the PERSIAN GULF, the official maps and documents of the areas in all languages refers to the GULF asPERSIAN GULF. Applications of the Name Persian Gulf by International Organizations Not only the Persian Gulf had been used since ancient time in all languages but also in current time non Arabs countries had never recognized a new tribal name and UN and all international Organizations and affiliated foundations have applied the correct name of PERSIAN GULF. In the Arabic text of the UN some time had appeared wrong term but as soon AS the secretariat have considered it the correction have been done. For the first time in 1971 in a UN text wrong term was used and then was corrected by a UN instruction and Note No. AD311/1GEN dated March 5, 1971. From among the other instructions of United Nations, the following samples can be named: · Note No. LA45.82 dated Aug. 10, 1984 (New York) · Circular No. CAB/1/87/63 dated 16.02.1987 of Managing Director of UNESCO. · ST/CSSER/29 dated Jan. 10, 1990. · AD/311/1/GEN dated March 5, 1991. · ST/CS/SER.A/29/Add.1 dated Jan. 24, 1992. · ST/CS/SER.A/29/Add.2 dated Aug. 18, 1994. · ST/CS/SER.A/29/Rev.1 dated May 14, 1999. In all the above mentioned notes and circulars, it has been instructed that the water body existing at the south side ofIranbe stated:PERSIAN GULF. The Specialized Group for Experts on Standardization of Geographical Names,(UNGEGN) active in the United Nations Social Economical Council also emphasizes the correct use of historical names for features, and is active in dispute settlement related to geographical names. "Naphtali Cadman" the head of Working Group for Toponymy Information has stated in a book published by UNGEGN on 2001 that the motivation to change the name ofPERSIAN . ** Some of the most important historical atlases of the persian gulf are as: 1- Atlas of The Arabian Peninsula in Old European Maps (253 maps) by Khaled Al Ankary, Institute du Monde Arabe,ParisandTunisiaUniversity,2001 all 253 maps of this atlas has been printed in color and 3 languages and have the corect name of Persian gulf also the maps in pages:-141-226-323-322-331-345-347-363-355 have mentioned persian gulf for the Gulf and also persian sea for the body of water of current Arabian sea and Oman gulf , such as the hours shape map of Bunting H.S.Q34/24CM Hanover,1620. 2- Atlas of Historical maps of the gulf by sultan muhammad al qasimi Sharjeh 500 maps of the persian gulf . 3- Atlas ofIraqin old maps. by Ahmad Sussa 39 old maps of arabic and islamic sources all have the correct name of persian gulf(Bahre Fars) 4-Kuwaitin the maps of the world 1992 . contan 80 maps all have thePersian gulfname. 5-Kuwait reading the historical maps, 200 maps ,1994 . 6-Roots ofKuwait, 15 maps ,1991. 7-description of thePersian gulfin the historical maps by Iranology foundation, 40 maps of Islamic scholars and 120 maps of European famous cartographers 0f1500-1900 AD.by DrHassan Habibi 2007. Tehran.all the maps have the name persian gulf. and many other atlases have also been published and they have been described in the book: Documents on the Persian Gulf's name .[14] International Organizations International organization and Intergovernmental organization uses the Persian gulf as the international recognized term.[15] .[16] written description by Muslim travelers and European geographers . Among historians, travellers and geographers of the Islamic era, many of them writing in Arabic or persian from the 9th to the 17th century, Ibn Khordadbeh,[3] Ibn al-Faqih,[4] Ibn Rustah,[5] Sohrab,[6] Ramhormozi,[7] Abu Ishaq Ibrahim ibn Muhammad al-Farisi al Istakhri,[8] Abu al-Hasan Ali ibn al-Husayn ibn Ali al-Mas'udi,[9] Al-Mutahhar ibn Tahir al-Maqdisi (d. 966),[10] Ibn Hawqal,[11] Al-Muqaddasi,[12] Ibn Khaldun, Mohammad ibn Najub Bekiran,[13] Abu Rayhan Biruni,[14] Muhammad al-Idrisi,[15] Yaqut al-Hamawi,[16] Zakariya al-Qazwini,[17]Abu'l-Fida,[18] Al-Dimashqi,[19] Hamdollah Mostowfi,[20] Al-Nuwayri,[19] Ibn Batutta,[21] Katip Çelebi and other sources have described the Persian gulf and used the terms, "Bahr-i Fars", "Bahr-i Ajam", "Bahr-i-Farsi", "Dera-i-Fars"(all refers to Persia) and are equable to Persian gulf or Persian sea . Iranian has always respected the geographical names such as for the Arabian sea although for the Arabian sea and the gulf of Oman historically other names had been used such as Mokran sea- Persian sea- Akhzar sea ... some arab scholar had wrote to justify the change of the term persian gulf they claimed that arabian gulf also had been used in ancien time they had mentioned pliny book . but infact pliny had never mentioned persian gulf as Arabian gulf :below is the text: Pliny: Natural History 6.96-111. (On India) XXVIII107. Moreover in this region the sea then makes a double inroad, into the land; the name given to it by our countrymen is the Red Sea, while the Greeks call it Erythrum, from King Brythras, or, according to others, in the belief that the water is given a red colour by the reflexion of the sun, while others say that the name comes from the sand and the soil, and others that it is due to the actual water being naturally of such a character. [108] However, this sea is divided into two bays. The one to the east is called the Persian Gulf, and according to the report of Eratosthenes measures 2500 miles round. Opposite is Arabia, with a coastline 1500 miles in length, and on its other side Arabia is encompassed by the second bay, named the Arabian Gulf; the ocean flowing into this is called the Azanian Sea. The width of the Persian Gulf at its entrance some make five and others four miles ; the distance in a straight line from the entrance to the innermost part of the Gulf has been ascertained to be nearly 1125 miles, and its outline has been found to be in the likeness of a human head. [109] Onesicritus and Nearchus write that from the river Indus to the Persian Gulf and from there to Babylon by the marshes'of the Euphrates is a voyage of 1700 miles. : Translated and abstracted from the book: Documents on the Persian Gulf‘s name: : the eternal heritage of ancient time By : Mohammad Ajam. Also : http://persiangulfstudies.com/fa/index.asp?p=pages&ID=781&Sub=779 ^ IRIB ^ United Nations Group of Experts on Geographical Names Working Paper No. 61, 23rd Session,Vienna, 28 March – 4 April 2006. accessed October 9, 2010 documentary on the persian gulf history[3] http://www.youtube.com/watch?v=gicoXMuqP_w&feature=player_embedded a historical documentary on the name ofPersian gulf documentary on persian gulf [[4]] Documents on thePersian Gulf's name : the eternal heritage of ancient time Author: Ajam, Muḥammad. [5] [6] و documentary on the name Persian gulf . [1] - راشد، على‏محمد. الاتفاقات السیاسیة و الاقتصادیة التى عقدت بین الامارات ساحل عمان و بریتانیا (1806 - 1971)، منشورات اتحاد کتاب و ادباء الامارات، 1989 ^ Asia Times - Asia's most trusted news source for the Middle East ^ Bosworth, C. Edmund. "The Nomenclature of the Persian Gulf." Pages xvii-xxxvi in Alvin J. Cottrell (ed.), The Persian Gulf States: A General Survey. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1980.) (pg xxxiii).. Excerpt: Not until the early 1960s does a major new development occur with the adoption by the Arab states bordering on the Gulf of the expression al-Khalij al-Arabi as weapon in the psychological war with Iran for political influence in the Gulf; but the story of these events belongs to a subsequent chapter on modern political and diplomatic history of the Gulf. ^ Agapius on a boat, retrieved 24 Feb. 2009. ^ ALAI, CYRUS. "GEOGRAPHY iv. Cartography of Persia". Encyclopædia Iranica. Retrieved 2012-02-01.: After World War II, some circles decided to change the name of the Persian Gulf to Arabian Gulf. Although the government of Persia opposed the move vehemently, in some editions of a few maps and atlases the term Persian was omitted, leaving only "The Gulf" (e.g., The Times Atlas, p. 39), while the historical term Persian Gulf mostly remained intact, as in the National Geographic Atlas (p. 77; NAME OF A CAIRO STREET PERSIAN GULF. fig. 7). . ^ Picture of Gamal Abdel Nasser's handwritten letter, using the term Persian Gulf ^ Picture of 1952 Saudi Arabian ARAMCO map using the name Persian Gulf ^ Gerard Mercator Terrestrial globe, Arabian section (1541) via harvard.edu ^ Gerard Mercator Mercator Projection world map (1569) via wilhelmkruecken.de ^ Abraham Ortelius Map of Turkish Empire (1570) via cartographicarts.com ^ Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism history page www.kultur.gov.tr ^ United Nations Group of Experts on Geographical Names Historical, Geographical and Legal Validity of the name 'Persian Gulf' (April 2006). ^ [1],Documents on the Persian Gulf's name : the eternal heritage of ancient time Author: Ajam, Muḥammad.Pirouz Mojtahedzadeh retrieved 24 Feb. 2012. ^ [2],Conspiracy to change a heritage name: "The Persian Gulf"2002 by M.Ajam, retrieved 24 Feb. 2012. ^ [3],Documents on the Persian Gulf's name : the eternal heritage of ancient time Author: Ajam, Muḥammad.Pirouz Mojtahedzadeh retrieved 24 Feb. 2012. ^ "UN Editorial directive regarding the Persian Gulf". ^ "USE OF THE TERM "PERSIAN GULF"" (PDF). ^ "Use of the terms “Persian Gulf”, “Gulf” and “Shatt al-Arab”" (PDF).f ^ Report of the UniPersian gulf. Dr. M.AJAM.


 The Persian Gulf and its equivalent in different languages has been in used continuously  since 2500 years ago in all languages and all over the world specially in the Arab world so that  Befor 1960s not even a single case of calling “the Gulf " as the Arabian gulf   been found in any text or map specially  in Arabic language.
for the first time the  new name was appeared in 1960s  pan Arabism era.Not only ancient and past centuries texts and contracts but also all  international organization and institutions also  uses and recognize the termPersian Gulfas the valid term.
Below are Some Historical, Geographical and Legal Validity of the Nomenclature: Persian Gulf .
Introduction
 The importance of the geographical names had been considered by geographers since ancient times. Through maps, atlases, and books, thePersian gulf’s name  had been  protected during different eras as a part of historical, cultural identity and saved as intangible heritage. For the same reason, any change, destruction, or alteration of the such unique names registered in historical deeds and maps is like the destruction of the cultural heritages. Therefore, the names of geographical features profiting from a common unique historical identity, should not be utilized as political instruments in gaining  a political, tribal, and racial objective.
ThePersian Gulfas the most ancient commercial naval path  is located in the southwest of the Asian Continent separating Arabian plate from Iranian (Persian) plate  with a length of 1259 kilometer and a depth of  average 60m.
Name of  the  Persian Gulf.
Researchers and scholar, who have investigated  the background of  name of thePersian Gulf, became convinced of the applicability  and unanimous use of the name since ancient time and at least during the past 2500 years, i.e. as of the time of the powerful Pars (Persian) Empire. has never been seen such an unanimity in theMiddle Eastamong writers and scholars on using one name during  2 millennium history .Considering the historical background of the name Persian Gulf, Sir Arnold Wilson mentions in  his  book, published in 1928 that:
"No water channel has been so significant asPERSIAN GULFto the geologists, archaeologists, geographers, merchants, politicians, excursionists, and scholars whether in  the past or in present. This water channel which separates the Iran Plateau from the Arabia Plate, has enjoyed an Iranian Identity since at least 2200 years ago.
also some famous Arab scholars , historian, politician and Professor as like Mohammad Aabed al Jaaberi , Abdolhadi Altazi  and Abdol Moneim Saeed Ahmad al Sarraaf and … also in separate writing or interview has mentioned as:” all the maps and written deed in Arabic had referred to the bahra or khalij fars(Persian gulf)there are no single written map or document before 1960s to refer to Persian gulf as Arabian gulf  and there is no need to change of a historical name.”
Background for Application wrong term
Iran and Britain signed treaties  of 19 March 1809(part5)- 1812- 1814 all have mentioned Persian gulf as an Iranian sea(Britain army will not settled in any island or coast on the Persian gulf without permission of Iran(T 1809Part5- T1812P9) but Britain breached the treaties and attacked on Khark Island in 1837, the government of Iran at that time protested to England's colonialist policy in the PERSIAN GULF and officially warned the government of Britain to avoid mischief intended at separating the Islands of the Persian gulf which is an Iranian sovereignty sea. This warning caused the Times Journal, published inLondonin 1840, to claim the PERSIAN GULF asBritainSea, but such a name never found any place.
But following nationalization of the oil industry inIranin 1950 and dispossession of UK Companies and serving relations betweenIranandUK, the Ministry of Britain Colonies, for the first time used the incorrect name of this water body.
In these years, the Arab emirates of the  South of the Persian Gulf were either colonies ofBritainor under its protectorate. To compensate its defeat, the representative of theUKin the PERSIAN GULF Roderick Owen published“The golden bubble on theArabian gulfdocumentary”.( Publisher: London, Collins, 1957.)  “ blive to be  agent of  MI6  Spy Org.  The book was immediately translated into Arabic. In his book he suggested change of thePersian gulfname to satisfy the Arabs nationalists .
:Roderick Owen wrote in the preface of his book:
"I visited PERSIAN GULF and believed that it was Persian Gulf, because I had never seen any  map or deed, unless it had named the place as Persian Gulf, but by living there, I found out that the people residing at the( western) beaches are Arabs, therefore, to be polite, we should name it:Arabian Gulf."
It is very clear that Owen  was wrong. Even if he was correct it can not be a good excuse to change a historical name of an international waterway. Even now all original Arabs citizen of the 6 Arab state of GCC are less than population ofTehran. If the population or number of the countries around a sea  is a criteria to change the historical name of the Persian gulf with 2500 years continuously in used then why the Indian and Pakistani shall keep the name of encircled sea around them with the current name of Arabian sea?! So Indian and Pakistani are entitled to change it to Mokran orUrduSEA. Or African countries should changeIndian Ocean. But  that is not the rule or criteria the rule shall  be decided by UNCSGN and UNGEGN.
In 1960, after Iranand Egypt's disconnection of relationships and after the Arab-Israeli war, anti Iranian actions culminated due to the SHAH’s support ofIsrael. in a congress of Baas Party inDamascus1970, participating heads demanded for change of the name ofPersian gulfto a nationalistic , without .
relying on any legal and historical document.


The Name of Persian Gulf in Historical texts and  Documents.
 Few written deed has remained from before the  Persian (Pars) Empire, but in the oral history and culture, the Iranians have called the southern waters ofPersiaat that time asAjamSeaand  IranSeaand Pars sea.
During the years: 559 to 330 B.C. coinciding with the sovereignty of the Persian Empire  over the most part of the Middle East area , especially the whole part  of the  Persian Gulf and some parts of the Arabian  Peninsula, the name of Pars ( Persian) Sea has been widely written in the compiled texts of the different era.
In the travel account of Pythagoras, Darius sent Scylax to survey the Persian sea. several chapters are related to the description of his travels accompanied by Dariush I,  toSusaand Perse polis, and the area ofPersian gulf is described.
From among the writings of others in the same period, there is the inscription and engraving of Darius the Great, which belongs to the 5th century BC where, Dariush Shah , the emperor  of Persian (Pars) Empire has mentioned  the PERSIAN GULF Water Channel as  PARSSEA, in the Hecataeus maps(472 to 509 B.C.) Persian Gulfdescribed .
In the world map of Niark Niarjous (285-347 B.C.), Persian Gulfis described. At the same time, many maps and deeds prepared up to the 8th century by the scientists and geographical researchers such as Hecataeus, Herodotus, Hipparchus, Claudius Ptolemy, Krats Malous and in the Islamic period, also  Tabari- Mohammad Ibn Mousa Khwarazmi-  Abou  Abu Yusef Eshaq Kindi, Ibn Khardazabeh - Batani, Masoudi (Masudi), Abou Zeyd Balkhi, Estakhri, Ibn Houghal (Ibn-e Hawqal), Aboureyhan Birouni (Biruni) and others, had explained the Persian gulf and saing that “ there is a wide sea at south of Iran named Pars Sea, (Persian),  Bahre Fars, Sinus Persicus and Mare Persicum and so on.
 In a book, named travels of Periplus Eritrea, the Greek ‘traveler’, of the 1st century A.D. has called the Red Sea as Arabian Gulf; the Indian ocean has been named Aritra (Eritrean) Sea; the waters at Oman Coast is called Pars Sea; Barbarus region (betweenOmanandYemencoast said to belong  to Persian (Persia), and the Gulf located at south side ofIran(to the south of) is named: PERSIAN GULF. also the residence  of Persians living at both sides of thePersian gulfhad  been confirmed .
:Islamic era 
 There are no any written document about Arabian coast  prior to prophet Mohammad era. However, in more than 300 geographical, historical, literary, books or interpretation(Tafsir)  of quran and Islamic  morals, and jurisprudence, the Muslims and Arab scholars  have described PERSIAN GULF from beginning day of Islamic period to the last century .from Tabari (1100 ac)to tantavee(1900) all Islamic scholar and religious  leader in the different era ABAASID- FATOMID – MUGUL- OTHEMAN – SAFAVID ERA  ALL  unanimously  had referred to it as Persian gulf or Persian sea .
 Hegemony of Portuguese in the Persian gulf
 In 1507 A.D.Portugal's navy capturedHormuzIslandunder commandment of Alphonso Burkerk and it continued till 1620. In a research essay, Dr. José Manuel Garcia, professor and a member of Geographical Society of Portugal emphasized the name of Persian Gulf in the official and unofficial deeds and maps ofPortugalsince 1507 so far. The maps prepared by the Portuguese onPersian Gulfare kept in museums as mankind heritage.
From among 50 maps and letters exchanged during the years: 1500 to 1700
A.D. among the governors of Persian Gulf and the kings ofPortugaland
Spainor those mentioned in books and writings of tourists,Persian Gulfhas been named as follows:
Mare de Persia, Persico Sinus, mare Persio,  Mare Persicum, Mar Persiano,
Persiski Zaliv, Persischer Golf,ParsSea, Bahre Fars, Perza obol, Persiste Habbugt.
Persian Gulf in arabs Contracts and Accords
As of 1800 to 1970, at least in 45 contracts concluded among the tribal leader(Emirates) or countries such as Kuwait, Saudi Arabia, Ottoman, Oman, Emirs of  Motesalehe (United Emirates), compiled in English and Arabic, the name of Persian Gulf(bahre fars) has been used.
In a book published in UAE 1989 by Rashed Ali Mohammad titled : ((Economic and political agreement between the Arabs Emirs and Britain 1806-1971)) he had included original of  around  22 contracts in all of them in both Arabic  and English text the name of Persian gulf  had been mentioned.[1]
:From among the aforesaid contracts the following can be mentioned:
1. General contract with Arabian Emirs on Jan. 8, 1820 between Sheikhs of United Emirates atPersian Gulf, signed by General Cair and 11 chiefs of Arab Tribes, the word: Al khaleej Al Farsi has been used in the Arabic texts.-
2. Treaty of 1856 and  1947 on Prohibition of Slaves trades.-
3. Permanent Contract of Peace in 1853.-
  Contract on Independence of Kuwait (this deed was registered on June 19, 1961 with Secretariat of United Nations.
 Treaty on Determination of Border Lines ofIraqandKuwait(1996)-
Even Nasser the pan Arabic leader of Egypthad used the term of (al khaleej al Farsi) Persian gulf in all his speeches and his books and  articles before war 1967.
 Persian Gulf in all  Historical Maps of the region
In all the important historical maps and Atlas whether modern or belonging to previous centuries, the water artery located at south ofIranhas been registered asPersian Gulf. In the Arabian countries too, it has always been namedPersian Gulfup to the 70s. For instance, in the Atlas "Al araq fi Al khavaret Al ghadimeh" by Dr. Ahmad Souseh (Baghdad 1959) including 40 maps among the Arabian sources of the Middle Ages all have the Arabic term for the Persian gulf.
 In the maps presented by Arabian countries to the International Court of the justice  for settlements of border claims, the name ofPERSIAN GULFhas been mentioned in their documents.
-  Atlas of  La Péninsule Arabique dans les cartes Européennes Anciennes (The Arabian Peninsula in Old European Maps).Paris, Monde Arabs institute and Tunisia university  IMA & Khaled. Al Ankary, 2001.  424 pp. contains  260 maps with details about each map in 3 languages: Arabic, English and French. Almost all  of these 260 maps have the correct name of Persian Gulf.
Moreover, 10  maps have used both Persian Gulf for the gulf and  also   persian Sea (for the current area of  Seaof Oman and Arabian sea) •
The book: Roots of Kuwait. "Osoul Alkuwait Almanshour Alalam" (1991) published in theNetherlandsalso contains 15 maps where the name of PERSIAN GULFexists.
  • In  the "Atlas of Alkuwaitfi Al kharaet Al Aalam" some maps have been used where there exists the name ofPERSIAN GULF.
 In Atlas of "Alkuwaitfi Al kharaet Al tarikhieh" published by the efforts of Abdollah Yousef   Al ghanim in 1994, there are about 200 maps mentioning the name ofPersian Gulf
  •  In the ARABIC book: "Al khalij al fars Abar Al tarikh va Al ghoroun" (written by Mohammad  Mirza, 1976Cairo) there are 52 maps drawn out of Arabic sources, all  have the  name ofPersian Gulf.
  •   In Atlas of "History of Islam" (1951-55AmericaandEgypt) the namePersian Gulf has been mentioned IN  16 MAPS.
  •    In the Atlas of "Khalij (Gulf) in the Historical Maps" published in UAE  (1999) more than 600 maps have the term Persian gulf.
  •  The Arabic Bank and Beyt Al quran inBahrainpublished a large wall calendar in 1996  containing the 11 historical map ofBahrainin which all the maps contain the name ofPersian Gulf
 It is interesting that from among 6000 existing historical maps published up to 1890, there are only three maps mentioning the names of Basreh Gulf, Ghatif Gulf, and Arabic Gulf, this name in fact are the name of bays of the Persian gulf.  in local language they call the bay also as the gulf like :gulf of Busher-ChahBahar Gulf,SirafGulf,BasrehGulf,Ghatif Gulf,Bahrain Gulf, Basre gulf …. but such names are not applied to the entirety of the Persian Gulf.

 It is obvious that the promotional use by the Arabs of the three aforementioned maps, whose  identity and originality are not clear, in comparison with 6000 maps and more than 300  historical and credible geographical  books from ancient time to 20th century , shall lack any value.
In the Arabic Dictionaries like Al Monjed, and also in all (60)Qoranic Tafsires and religious Islamic books  and in all treaties ( more than 30 Arabic treaties between the Arabs tribe leader  with theUKand Othman and Iranians )Persian gulfhas been used .
In the  many museums all over the world some can find maps or manuscript having the name Persian gulf some recorded as intangible world heritage (UNESCO)  In Library of American Congress, Britain National Library (London), deeds at Ministry of India's Affairs (London), Library of Faculty of  Orientals Studies of London, there are more than 300 maps, containing the name Persian Gulf. In Eskandria Library of  Egypt And National Musum Of Egypt alsoPersian gulfmap are preserved.
Furthermore, about 30 valid Atlas have registered the name ofPERSIAN GULFwithin the past 300  years, such as: Atlas of Thomas Herbert (1628).
- Atlas of Pars,LousajUniversity(1863). - Atlas ofGermany(1861), Pars Envile Atlas (1760).-  Atlas of Modern Geography (1890).-  Atlas of London (1873),-  Atlas of Ernest Embrosius (1922),-  Atlas of Bilefild (1899)- Atlas of Harmsorth (19th Century, London). - ….
 In 18th to 20th centuries when theUKexpanded its dominance over the seas and appeared as protectorate of the Sheikhs on the south sectors of the PERSIAN GULF, the official maps and documents of the areas  in all languages refers to the GULF asPERSIAN GULF.
Applications of the Name Persian Gulf by International Organizations
Not only the Persian Gulf had been used since ancient time in all languages but also in current time non Arabs countries had never recognized a new tribal name and UN and all international Organizations and affiliated foundations have applied the correct name of PERSIAN GULF.
In the Arabic text  of the UN some time had appeared wrong term but as soon AS the secretariat  have considered it  the correction have been done.
For the first time in 1971 in a UN text wrong term was used and then was corrected by  a UN instruction and Note No. AD311/1GEN dated March 5, 1971.
From among the other instructions of United Nations, the following samples can be named:
· Note No. LA45.82 dated Aug. 10, 1984 (New York)
· Circular No. CAB/1/87/63 dated 16.02.1987 of Managing Director of UNESCO.
· ST/CSSER/29 dated Jan. 10, 1990.
· AD/311/1/GEN dated March 5, 1991.
· ST/CS/SER.A/29/Add.1 dated Jan. 24, 1992.
· ST/CS/SER.A/29/Add.2 dated Aug. 18, 1994.
· ST/CS/SER.A/29/Rev.1 dated May 14, 1999.
 In all the above mentioned notes and circulars, it has been instructed that the water body  existing at the south side ofIranbe stated:PERSIAN GULF. The Specialized Group for Experts on Standardization of Geographical Names,(UNGEGN) active in the United Nations Social  Economical Council also emphasizes the correct use of historical names for features, and is active in dispute settlement related to geographical names. "Naphtali Cadman" the head of Working Group for Toponymy Information has stated in a book published by UNGEGN on 2001  that the motivation to change the name ofPERSIAN .
** Some of the most important historical atlases of the persian gulf are as:
  • 1- Atlas of The Arabian Peninsula in Old European Maps (253 maps) by Khaled Al Ankary, Institute du Monde Arabe,ParisandTunisiaUniversity,2001
all 253 maps of this atlas has been printed in color and 3 languages and have the corect name of Persian gulf also the maps in pages:-141-226-323-322-331-345-347-363-355 have mentioned persian gulf for the Gulf and also persian sea for the body of water of current Arabian sea and Oman gulf , such as the hours shape map of Bunting H.S.Q34/24CM Hanover,1620.
 2- Atlas of Historical maps of the gulf by sultan muhammad al qasimi Sharjeh 500 maps of the persian gulf .
  • 3- Atlas ofIraqin old maps. by Ahmad Sussa 39 old maps of arabic and islamic sources all have the correct name of persian gulf(Bahre Fars)
  • 4-Kuwaitin the maps of the world 1992 . contan 80 maps all have thePersian gulfname.
  • 5-Kuwait reading the historical maps, 200 maps ,1994 .
  • 6-Roots ofKuwait, 15 maps ,1991.
  • 7-description of thePersian gulfin the historical maps by Iranology foundation, 40 maps of Islamic scholars and 120 maps of European famous cartographers 0f1500-1900 AD.by DrHassan Habibi 2007.
Tehran.all the maps have the name persian gulf. and many other atlases have also been published and they have been described in the book: Documents on the Persian Gulf's name .[14]
 International Organizations
International organization and Intergovernmental organization uses the Persian gulf as the international recognized term.[15] .[16]
written description by Muslim travelers and European geographers . Among historians, travellers and geographers of the Islamic era, many of them writing in Arabic or persian from the 9th to the 17th century, Ibn Khordadbeh,[3] Ibn al-Faqih,[4] Ibn Rustah,[5] Sohrab,[6] Ramhormozi,[7] Abu Ishaq Ibrahim ibn Muhammad al-Farisi al Istakhri,[8] Abu al-Hasan Ali ibn al-Husayn ibn Ali al-Mas'udi,[9] Al-Mutahhar ibn Tahir al-Maqdisi (d. 966),[10] Ibn Hawqal,[11] Al-Muqaddasi,[12] Ibn Khaldun, Mohammad ibn Najub Bekiran,[13] Abu Rayhan Biruni,[14] Muhammad al-Idrisi,[15] Yaqut al-Hamawi,[16] Zakariya al-Qazwini,[17]Abu'l-Fida,[18] Al-Dimashqi,[19] Hamdollah Mostowfi,[20] Al-Nuwayri,[19] Ibn Batutta,[21] Katip Çelebi and other sources have described the Persian gulf and used the terms, "Bahr-i Fars", "Bahr-i Ajam", "Bahr-i-Farsi", "Dera-i-Fars"(all refers to Persia) and are equable to Persian gulf or Persian sea .
Iranian has always respected the geographical names such as for the Arabian sea although for the Arabian sea and the gulf of Oman historically other names had been used such as  Mokran sea- Persian sea-  Akhzar sea ...
 
some arab scholar had wrote to justify the change of the term persian gulf they claimed that arabian gulf also had been used in ancien time they had mentioned pliny book . but infact pliny had never mentioned persian gulf as Arabian gulf  :below is the text:

Pliny: Natural History 6.96-111. (On India)

XXVIII107. Moreover in this region the sea then makes a double inroad, into the land; the name given to it by our countrymen is the Red Sea, while the Greeks call it Erythrum, from King Brythras, or, according to others, in the belief that the water is given a red colour by the reflexion of the sun, while others say that the name comes from the sand and the soil, and others that it is due to the actual water being naturally of such a character. [108] However, this sea is divided into two bays. The one to the east is called the Persian Gulf, and according to the report of Eratosthenes measures 2500 miles round. Opposite is Arabia, with a coastline 1500 miles in length, and on its other side Arabia is encompassed by the second bay, named the Arabian Gulf; the ocean flowing into this is called the Azanian Sea. The width of the Persian Gulf at its entrance some make five and others four miles ; the distance in a straight line from the entrance to the innermost part of the Gulf has been ascertained to be nearly 1125 miles, and its outline has been found to be in the likeness of a human head. [109] Onesicritus and Nearchus write that from the river Indus to the Persian Gulf and from there to Babylon by the marshes'of the Euphrates is a voyage of 1700 miles.
Translated and abstracted from the book:
Documents on the Persian Gulf‘s name: : the eternal heritage of ancient time  By : Mohammad Ajam. 
Also :
  1. ^ IRIB
  2. ^ United Nations Group of Experts on Geographical Names Working Paper No. 61, 23rd Session,Vienna, 28 March – 4 April 2006. accessed October 9, 2010
[[4]]
  • Documents on thePersian Gulf's name : the eternal heritage of ancient time
Author: Ajam, Muḥammad. [5] [6] و documentary on the name Persian gulf .
[1]   - راشد، على‏محمد. الاتفاقات السیاسیة و الاقتصادیة التى عقدت بین الامارات ساحل عمان و بریتانیا (1806 - 1971)، منشورات اتحاد کتاب و ادباء    الامارات، 1989

  1. ^
     Asia Times - Asia's most trusted news source for the Middle East
  2. ^ Bosworth, C. Edmund. "The Nomenclature of the Persian Gulf." Pages xvii-xxxvi in Alvin J. Cottrell (ed.), The Persian Gulf States: A General Survey. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1980.) (pg xxxiii).. Excerpt: Not until the early 1960s does a major new development occur with the adoption by the Arab states bordering on the Gulf of the expression al-Khalij al-Arabi as weapon in the psychological war with Iran for political influence in the Gulf; but the story of these events belongs to a subsequent chapter on modern political and diplomatic history of the Gulf.
  3. ^ Agapius on a boat, retrieved 24 Feb. 2009.
  4. ^ ALAI, CYRUS. "GEOGRAPHY iv. Cartography of Persia"Encyclopædia Iranica. Retrieved 2012-02-01.:
    After World War II, some circles decided to change the name of the Persian Gulf to Arabian Gulf. Although the government of Persia opposed the move vehemently, in some editions of a few maps and atlases the term Persian was omitted, leaving only "The Gulf" (e.g., The Times Atlas, p. 39), while the historical term Persian Gulf mostly remained intact, as in the National Geographic Atlas (p. 77;
    NAME OF A CAIRO STREET PERSIAN GULF. fig. 7).
  5. .
  6. ^ Picture of Gamal Abdel Nasser's handwritten letter, using the term Persian Gulf
  7. ^ Picture of 1952 Saudi Arabian ARAMCO map using the name Persian Gulf
  8. ^ Gerard Mercator Terrestrial globe, Arabian section (1541) via harvard.edu
  9. ^ Gerard Mercator Mercator Projection world map (1569) via wilhelmkruecken.de
  10. ^ Abraham Ortelius Map of Turkish Empire (1570) via cartographicarts.com
  11. ^ Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism history page www.kultur.gov.tr
  12. ^ United Nations Group of Experts on Geographical Names Historical, Geographical and Legal Validity of the name 'Persian Gulf' (April 2006).
  13. ^ [1],Documents on the Persian Gulf's name : the eternal heritage of ancient time Author: Ajam, Muḥammad.Pirouz Mojtahedzadeh retrieved 24 Feb. 2012.
  14. ^ [2],Conspiracy to change a heritage name: "The Persian Gulf"2002 by M.Ajam, retrieved 24 Feb. 2012.
  15. ^ [3],Documents on the Persian Gulf's name : the eternal heritage of ancient time Author: Ajam, Muḥammad.Pirouz Mojtahedzadeh retrieved 24 Feb. 2012.
  16. ^ "UN Editorial directive regarding the Persian Gulf".
  17. ^ "USE OF THE TERM "PERSIAN GULF"" (PDF).
  18. ^ "Use of the terms “Persian Gulf”, “Gulf” and “Shatt al-Arab”" (PDF).f
  19. ^ Report of the United Nations Group of Experts on Geographical Names on the work of its twenty-third session. Document E/2006/57, Economic and Social Council, United Nations. New York, 2006.[4]

  20. ^ "Limits of Oceans and Seas, 3rd edition". International Hydrographic Organization. 1953. Retrieved 6 February 2010.
  21. ^ "Name game stokes U.S.-Iranian tensions - CNN.com"CNN. 24 January 2008. Retrieved 22 May 2010.
  22. ^ No Operation
  23. ^ Spencer, Richard (23 February 2010). "Iran threatens flight ban over 'Persian' Gulf name row"The Daily Telegraph (London). Retrieved 22 May 2010.
  24. ^ [5],IRIB,
  25. .
  26. ^ [6],IRIB,
  1. Arabian documents on the persian gulf:
    http://www.youtube.com/user/IRANgulf1?feature=plcp
  2. 'arab's documents on the persian gulf 

نویسنده : Persian gulf. Dr. M.AJAM. : ٢:۳٤ ‎ب.ظ ; ۱۳٩٠/۱٢/٢٥ 

Friday, 25 May 2012

سفرنامه های ایران و نام خلیج فارس

مسافران انگليسي در ايران در دوران قاجار و کتابهايشان  که همگی آنها از خلیج فارس با عبارت Persian gulf  نام برده اندو و بعضی از آنها در مورد مسائل و جغرافیای خلیج فارس مفضل نوشته اند.

Golf  Pers -  موزه لندن نقشه قرن 18
 ادبيات انگليسي بيش از ادبيات هر کشور ديگري از سفرنامه ها درباره ايران قاجاري غني است.(530) علت آن ساده است و از اين واقعيت مايه مي گيرد که در آن دوران بريتانيا بيش از هر قدرت ديگري، جز روسيه تزاري، به ايران توجه داشته است. کمپاني هندشرقي و جانشين آن، حکومت انگليسي هند، ايران را با چشماني عقاب مانند از پايگاههايشان در کلکته و بمبئي زير نظر داشتند و در جستجوي اطلاعاتي درباره کشور، زمامداران و نقشه هاي زميني آن بودند. بسياري از مأموران رسمي آن - خواه کشوري و خواه لشکري- در ايران خدمت کرده يا به سراسر اين کشور سفر کرده بودند؛ همچنان که افراد ماجراجوي مستقل نيز دست به چنين کاري زده بودند. برخي از آنان با تاريخ ايران آشنايي داشتند و به زبان فارسي که در آن هنگام در دستگاه اداري هند رواج داشت سخن مي گفتند. چند تن از آنان کتابهايي نوشته اند که امروز منبع ارزشمندي براي تاريخنگاران در همه زمينه ها به شمار مي رود.( 1) 
يکي از نخستين کتابها از اين دست، از اسکات وارينگ (E. Scott Waring) دانشمند و پژوهشگري است که در دستگاه اداري بنگال در کمپاني هند شرقي خدمت مي کرده و در 1802 به علت ناخوشي و نيز کنجکاوي، چهارماه در شيراز و پيرامون آن به سر برده بود. کتاب وي که در 1807 منتشر شد، نخستين مطالعه جدي از سوي يک انگليسي در دوران قاجار بود. عنوان دور و دراز کتاب گوياي مطالب آن است:
سفري به شيراز از راه کازرون و فيروزآباد با اشاره هايي گوناگون به رفتارها، مراسم، قوانين، زبان و ادبيات ايرانيان که تاريخ ايران از مرگ کريم خان تا فروپاشي دودمان زنديه به آن افزوده شده است.
ترس از خطر فرانسويان براي هند و در نخستين سالهاي حکومت قاجار باعث نخستين مأموريت جان مالکوم (John Malcom) به ايران در 1800 و ورود سر هارفورد جونز (Sir Harford Jones) به تهران در فوريه 1809 به منظور برقراري روابط ديپلماتيک دائم با دربار قاجار و مذاکره درباره پيمان اتحاد شد. هر دو درباره مسافرت و تجربه هايشان در ايران کتاب نوشته اند.(2)
جيمز موريه (James Morier) شهروند بريتانيا که حتي يک قطره خون انگليسي در رگهايش نبود، همراه هارفورد جونز و به عنوان منشي او به تهران سفر کرد. آنان چهار ماه را در راهي که در آن زمان راه عادي به شمار مي رفت، گذارندند: با کشتي از دماغه اميد نيک گذشتند و به بمبئي رفتند؛ سپس با کشتي به سوي خليج فارس و بوشهر رفتند و پس از مدتي توقف از راه شيراز و اصفهان و از جاده هاي مال رو و طاقت فرسا به تهران رسيدند. موريه در اواخر 1809 دوباره بار سفر بست و همراه ميرازابوالحسن شيرازي فرستاده ايران راهي لندن شد. آن دو از راه زميني به تبريز و ترکيه رفتند و سپس سوار کشتي شدند و مديترانه را تا بندر فالموث (Falmouth) پيمودند. موريه و ميرزا ابوالحسن در 1811 همراه با سر گور اوزلي (Sir Gore Ouseley) جانشين جونز به تهران بازگشتند – اين بار پس از يک سفر دريايي طولاني. موريه شرح اين مسافرتها را در دو سفرنامه عالي آکنده از اطلاعاتي درباره ايران و ايرانيان و همراه با نقاشيهايي از خودش، توصيف کرده است. يکي از اين نقاشيها “گور مادر سليمان” را نشان مي دهد که به تشخيص موريه آرامگاه کوروش بزرگ بوده است؛ جايي که دنبال آن مي گشته اند.
موريه ناظري بسيار دقيق بود و از تجربه هاي ايراني خود در نوشتن داستان “حاجي بابا” بهره گرفت. او ايرانيان را دوست نمي داشته و در هر دو کتابش آنان و به ويژه ميرزا ابوالحسن را که نام “ميرزا فيروز” بر وي نهاده، مورد تمسخر قرار داده است. از ديد او نفوذ پيشواي مذهبي در قم به اندازه اي است که “بسياري بر اين باورند که مي توان قدرت شاه را نابود کند و رعاياي وي را وادار سازد که فرمانهاي شاه را بي ارزش شمارند.”( 3) داستانهايي که موريه پس از آن نوشته است، اين روزها در اروپا خوانندگان بسيار دارد.
دو تن ديگر از اعضاي هيأت اوزلي نيز درباره مأموريت خود کتاب نوشته اند: ويليام پرايس (William Price) و ويليام اوزلي (W. Ouseley) برادر وزير مختار که خاورشناسي دانشمند بود. شخص اخير بر اين باور نادرست که فسا محل پاسارگاد باستاني است و در آن شهر آثار گور کوروش را خواهد يافت، از شيراز به فسا رفت. چند سال بعد يک انگليسي ديگر به نام رابرت کرپورتر(R. Ker Porter) دسترس، محل دقيق پس از مطالعه دقيق همه آثار کلاسيک در دسترس، محل دقيق پاسارگاد را يافت و بدين سان حدسيات جيمز موريه را تأييد کرد.
کرپورتر با يک شاهزاده خانم روسي پيوند زناشويي بسته بود و هنگامي که در روسيه به نقاشي اشتغال داشت، از سوي همسرش تشويق شده بود که از ايران ديدن کند و تابلوهايي از تخت جمشيد و ديگر بناهاي باستاني بکشد. او در سپتامبر 1817 پترزبورگ را ترک کرد و دو سال در ايران ماند و تابلوهاي دقيقي از تخت جمشيد و ديگر اماکن باستاني کشيد. او به عنوان کاشف گور داريوش يکم در نقش رستم و نخستين اروپايي که متوجه نقوش برجسته ساساني در طاق بستان شده و از محل دور افتاده کاخهاي ساساني و ايلخاني در تخت سليمان پيرامون يک درياچه آتشفشاني ديدني در کردستان ديدن کرده است، شهرت دارد.
کتابهاي مصور موريه، اوزلي و پورتر علاقه عمومي را به گذشته باستاني ايران جلب کرد و همچنين اطلاعات با ارزشي درباره يادمانهاي تاريخي که اکنون نابود شده است، در اختيار همگان گذاشت. بر عکس، اندک شمار کتابهاي کوچک مسافراني نيمه فراموش شده که گاهي گوشه هايي از تاريخ را براي کارشناسان فاش کرده اند، چندان خريدار نداشته است. از جمله اين کتابها شرح ملاقات رابرت کاتن ماني (R.C. Money) با ميرزا ابوالحسن خان در 1824، و کتاب مشترک توماس آلکوک و تي. بي. آرمسترانگ T. Alcock & T.B. Armstrong به نام آقا و نوکر است درباره کشته شدن گريبايدوف وزير مختار روسيه و اعضاي سفارتش در 1829 در تهران که چند روز پيش از ورود نويسندگان کتاب به پايتخت ايران روي داده بوده است. درباره اين رويداد، جورج فاولر (G.Fowler) ماجراجوي مرموزي که در آن هنگام در تبريز بوده با تفصيل بيشتري نوشته است.
چند سال پيش از اين رويداد، يک جهانگرد مستقل ديگر به نام جيمز بيلي فريزر (J. Balilie Fraser) بيست و هشت ساله از ايران ديدن کرده بود. وي پس از آنکه از يافتن کاري مناسب در هند نوميد شد، در 1821 تصميم گرفت از راه بوشهر و تهران، گردش کنان به ميهنش باز گردد. در قم با لباس مبدل وارد حرم حضرت معصومه(عليهاالسلام) شد؛ ولي در مشهد با کمک يک دوست روحاني تبديل به يک مسلمان واقعي شد و توانست وارد حرم شود و بي آنکه کسي مزاحمش شود، طرحهايي بکشد. فريزر پس از شش هفته اقامت در مشهد رهسپار غرب شد و از راه ترکمن صحرا به استرآباد (گرگان) رفت و سپس در امتداد ساحل درياي خزر به اردبيل و تبريز و اروميه سفر کرد. فريزر پس از کمابيش هشت ماه اقامت در ايران در 1823 به خانه اش در بلنديهاي اسکاتلند رسيد. سپس ده سال بعدي را در رفت و آمد ميان اسکاتلند و لندن گذراند و هفت کتاب بزرگ شامل سفرنامه و داستان نوشت که همه آنها، جز يکي، زمينه ايراني دارد. “سفرنامه خراسان” در سالهاي 1821 و 1822 و “سفرها و ماجراها در ايالات ايراني ساحل جنوبي درياي خزر” در برگيرنده اطلاعاتي گرانبها درباره منطقه اي است که در آن هنگام براي دنياي خارج تقريباً ناشناخته بوده است. پس از آن، فريزر دو سفرنامه با عنوان “سفر زمستاني از قسطنطنيه به تهران” و “سفرهايي در کردستان و ميانرودان و نقاط ديگر” درباره دومين مسافرتش به ايران نوشت. چندين سال بعد، اين کتابها از آن رو که “تصويري راستين از همه جنبه هاي زندگي مدرن ايراني” به دست داده بود، مورد ستايش لرد کرزن قرار گرفت.( 4)نخستين داستان تخيلي فريزر به نام “قزلباش” و دنباله آن به نام “ماجراجوي ايراني” نيز که پيرامون زندگي نادرشاه بافته شده و گفته مي شود بر پايه ترجمه فريزر از خاطرات يکي از اطرافيان نادر بوده است، خوانندگان بسيار پيدا کرد.
در 1833 لرد پالمرستون (Palmerston) وزير خارجه بريتانيا که از سياستهاي توسعه طلبانه روسيه به هراس افتاده بود، از فريزر خواست به ايران و ميانرودان سفر کند و درباره فعاليتها و نفوذ روسيه در آن نقاط گزارشي محرمانه بنويسد. فريزر نزديک به هجده ماه به اين مأموريت خسته کننده پرداخت و کمابيش ده هزار ميل را بر پشت اسب گذراند. در بازگشت به انگلستان در 1835 دو سفرنامه ياد شده را نوشت، و نيز دو داستان رمانتيک با زمينه ايراني، افزون بر آن، روايتي مفصل درباره حضور سه شاهزاده قجر که در 1836 به لندن آمده بودند، به رشته تحرير درآورد.
هنري لايارد (H.Layard) که به علت کشفيات باستاني اش در نمرود و نينوا شهرت به دست آورده است، از بسياري جهات به فريزر شباهت داشت. او ماجراجو و جهانگردي تيزبين بود که استعداد گردآوري اطلاعات و کنجکاوي درباره گذشته و زمان حال را داشت. وي که از زندگي در يک دفتر وکالت دعاوي در لندن حوصله اش سر رفته بود، در بيست و دو سالگي تصميم گرفت بخت خود را در سيلان بجويد؛ جايي که در آن بستگاني داشت. از اين رو همراه دوستي مسن تر به نام ادوارد ميتفورد به آهستگي در خاور نزديک و ميانه به سفر پرداخت. لايارد مي گويد دلبستگي اش به خاور زمين از خواندن کتاب هزار و يک شب در دوران کودکي برانگيخته شده است. رفته رفته که بزرگتر شد، هر کتاب و سفرنامه اي که درباره خاور زمين به دستش مي رسيد، مي خواند: کتابهاي فريزر (که با او ديدار کرد)، جان مالکوم، موريه و ديگران مانند جيمز باکينگهام بنيانگذار روزنامه کلکته و کلاديوس ريچ (C.Rich) نماينده مقيم جوان کمپاني هندشرقي در بغداد که در 1821 از بيماري وبا در شيراز درگذشته و فريزر بر سر گور او مرثيه اي ايراد کرده بود
.


لايارد هيچ گاه به سيلان نرسيد. به محض اينکه او و ميتفورد در نيمه 1840 از بغداد به همدان رسيدند، از يکديگر جدا شدند. ميتفورد راهي سيلان شد و در آنجا به دستگاه اداري پيوست و چند سال بعد بازنشسته شد و شرح جالبي درباره سفرش به ايران نوشت؛ در حالي که لايارد به اصفهان رفت و در آنجا با چند تن از خانهاي بختياري آشنا شد و با کمک آنان بيش از يک سال در دل سرزمين بختياري به سر برد و رؤساي هر دو شاخته اين ايل بزرگ با وي همانند يک مهمان محترم رفتار کردند. سپس به بغداد برگشت و توجه خود را بر کاوشهاي باستاني در تپه بزرگي که در سر راهش به ايران در نزديکي دجله ديده بود، متمرکز ساخت. بعدها لايارد نماينده در مجلس عوام و سفير در ترکيه شد. کتاب “ماجراهاي اوليه در ايران، عيلام و بابل” نوشته او روايتي منحصر به فرد از زندگي در ميان بختياريها به دست مي دهد.
چنان که پيشتر گفته شد، خطر احتمالي فرانسويان براي هند زمينه ساز پيمان اتحاد ايران و انگليس به نام قرار داد تهران در 1812 شد. يکي از پيامدهاي آن، فرستاده شدن هيأتها و مستشاران نظامي از هند و انگلستان به ايران براي آموزش دادن ارتش ايران و گردآوري اطلاعات زمين شناسي درباره اين کشور بود. ستوان هنري پاتينجر( H. Pottiger که در 1843 با لقب سرهنري پاتينجر نخستين فرماندار هنک کنگ شد) در پوشش يک تاجر اسب هندي سرتاسر بلوچستان را گشت و درباره اين منطقه ناشناخته کتابي در چهارصد صفحه زير عنوان “مسافرت در بلوچستان و سند” نوشت، در حالي که سروان جان مکدونالد کينر (J. M. Kinneir که بيشتر به نام سرجان مکدونالد وزير مختار بريتانيا در ايران در سالهاي 630- 182 شناخته مي شود) در کتاب “يادداشتهايي درباره اوضاع جغرافيايي امپراتوري ايران” اطلاعاتي را که اعضاي گوناگون سومين هيأت زير نظر مالکوم در ايران در 1810 به دست آورده بودند، گردآوري کرد.
در 1829 دولت عثماني بر پايه پيمان آدريانوپل (ادرنه) با بي ميلي بندرهاي خود در درياي سياه را به روي کشتيهاي بيگانه گشود و راه زميني به نسبت کوتاهي از ترابوزان به تبريز و تهران فراهم کرد. در 1835 هنگامي که هنري اليس (H. Ellis) مأمور شد به مناسبت آغاز سلطنت محمدشاه تبريکات دولت بريتانيا را به وي تقديم کند، اين راه را برگزيد. چارلز استوارت (C.Stuart) يکي از اعضاي هيأت او، درباره ماجراهاي اين سفر و شخصيت هايي که با آنان ديدار کرده اند و ديگر موضوعات در “يادداشهاي اقامت در شمال ايران” نوشته است. کشتي حامل هيأت به نام پلوتو شايد نخستين کشتي بخاري انگليسي بود که در ترابوزان لنگر انداخت. يک سال بعد، آخرين هيأت نظامي انگليسي که بر پايه مفاد پيمان تهران به ايران مي رفت و در بر گيرنده هشت سرجوخه تفنگدار به فرماندهي سروان ريچارد ويلبراهام (R. Wilberaham) بود، همين راه را تا تبريز پيمود. پس از آن، هم ويلبراهام و هم مکدونالد يکي از درجه داران عضو هيأت درباره اين سفر کتاب نوشتند. مکدونالد همانند فريزر و بيشتر کساني که درباره ايرانيان کتاب نوشته اند، درباره شخصيت ملي و رسوم ايرانيان نظر خوبي نداشته اند و آزادانه نظرهاي انتقادآميز خود را به رشته تحرير درآورده اند. با اين همه، از ديد يک منتقد ايران معاصر، کتاب اين سرجوخه فرودست با عنوان روايت شخصي از سفر نظامي در ترکيه و ايران “بسي بهتر از کتابهايي است که نويسندگان برتر در سده نوزدهم نوشته اند”.(535)
مأموريت فريزر در ايران در 1834 يکي از نخستين حرکتها در “بازي بزرگ” بود. کسان ديگري که در همان زمان در اين بازي درگير شدند و شرح سفرهايشان به ايران را نوشته اند، دو تن از افسران کمپاني هند شرقي به نامهاي آرتور کانالي ( A. Conolly که بعدها در بخارا کشته شد) و آلکساندر برنز (A. Burnes که در 1841 در کابل کشته شد) بوده اند. هر دو توجه خود را به مرزهاي شمال خاوري ايران متمرکز ساخته و همانند فريزر درباره عشاير ترکمن در آن منطقه نوشته اند. توجه به اين منطقه استراتژيک در سراسر دوران قاجار همچنان پابرجا ماند و در دهه هاي 1870 و 1880 افسران اطلاعاتي ديگري به آن منطقه سفر کردند. در ميان کساني که بعدها کتاب نوشتند مي توان از اچ. سي. مارش (H.C. Marsh) و النتاين بيکر (V. Baker) چارلز مک گريگور (C. MarGregor) و چارلز استوارت (C. Stewart) ياد کرد. “داستان سفر به ايالت خراسان و مرز شمال باختري افغانستان” نوشته مک گريگور به ويژه از لحاظ جزئيات نقشه برداري و توصيف و نقاشيهايش از دژ بزرگ و طبيعي کلات نادري در خور توجه است؛ همان دژي که فريزر بي آنکه آن را ببيند، درباره اش نوشته بود و به کرزن نيز در 1889 اجازه ورود به آن داده نشده بود.(6)
از کساني که بيشتر به ايرانيان دلبسته بود تا نقشه برداري از کشورشان و آثار باستاني آن، ادوارد گرانويل براون (E.G Browne) بود که بعدها به عنوان يک دانشمند ايران شناس شهرت يافت و چنان محبوبيت و احترامي نزد ايرانيان به دست آورد که هيچ انگليسي ديگري نتوانسته بود به آن دست يابد. دلبستگي او به ايران، همانند کرزن، از هنگامي که دانش آموز مدرسه ايتون بود، پديد آمد. براون در دانشگاه کمبريج گذشته از پزشکي، زبانهاي شرقي را پيش از آنکه در بيست و شش سالگي در 1877 به ايران سفر کند، آموخت. کتاب “يک سال در ميان ايرانيان” او از نظر شناخت شيوه تفکر ايرانيان و ادبيات ايران شباهتي به ديگر سفرنامه ها ندارد و پيش درآمد کتابهاي بعدي براون درباره تاريخ، ادبيات، مطبوعات و سياست ايران بوده است.
يک سال پس از عزيمت براون، کرزن که در آن هنگام عضو جوان مجلس عوام بود، وارد ايران شد. سال پيش از آن، او يکي از نخستين کساني بود که با راه آهن نوساز ماوراي خزر سفر کرده و به اين نتيجه رسيده بود که آن راه آهن کنترل عملي بر خراسان را در اختيار روسيه مي گذارد. اينک با اين هدف که اوضاع ايران را براي خودش مطالعه کند (و چند مقاله براي روزنامه تايمز لندن بنويسد) از در پشتي به ايران پا نهاد و يک بار ديگر در قطار ماوراي قفقاز نشست و از پايانه آن کناره خاوري درياي مازندران رهسپار عشق آباد در ترکمنستان زير اشغال روسيه شد. در آن شهر چند اسب کرايه کرد و از مرز قوچان وارد خاک ايران و سپس راهي مشهد و تهران شد. خواندن کتاب دو جلدي “ايران و قضيه ايران” او نه تنها به عنوان يک سفرنامه مصور، بلکه به علت پرداختن موشکافانه آن به تاريخ کشور، دولت و آثار تاريخي آن براي هر پژوهنده در زمينه ايران قاجاري لازم است.
پرسي سايکس (Percy Sykes) از ناظران پرشور صحنه ايران بود. او به عنوان افسر سوار نظام انگليس مقيم هند در 1893 سفري پر دامنه به ايران کرد و بار ديگر در 1894 به گردآوري اطلاعات براي سازمان جاسوسي انگليس در هند پرداخت. تصميم حکومت هند به گشايش کنسولگري در کرمان و گماردن سايکس به عنوان نخستين کنسول درآن شهر، بخشي از بازي پيشي جستن از روسها در منطقه اي بود که چه از ديد منافع استراتژيک و چه از ديد بازرگاني براي حکومت انگليسي هند اهميت داشت. سايکس با دست کشيدن از خدمت نظامي، در اوايل 1895 به کرمان رفت و ده سال در آن شهر ماند و سپس به سر کنسولي بريتانيا در مشهد که مهمترين پايگاه شنود بريتانيا در کنار مرز روسيه در آسياي مرکزي بود، رسيد. سايکس تا 1913 در مشهد ماند و در اين مدت سرگرم خنثي کردن توطئه هاي پرسن دابيژا سرکنسول روس بود. او در جريان هر دو مأموريت خود در کرمان و مشهد به سفرهاي بسيار رفت که شرح آنها را همراه با مسائل ديگر با دقت فراوان در کتاب “ده هزار ميل سفر در ايران” توصيف کرده است.
سايکس دو کتاب ديگر هم درباره ايران نوشته است: “افتخار عالم تشيع” و دو جلد “تاريخ ايران” که چند بار مورد بازنگري قرار گرفته و تجديد چاپ شده است و هنوز يکي از کتابهاي سودمند درباره تاريخ طولاني ايران به شمار مي رود. سايکس، بر خلاف بسياري از هم ميهنانش، ايرانيان را دوست مي داشت و ستايش مي کرد.
الا سايکس (Ella Sykes) خواهر سرپرسي، در کرمان با او مي زيست و دو سال به عنوان خانم خانه به برادرش خدمت مي کرد. الا همراه او به همه جا مي رفت و يکي از انگشت شمار زنان انگليسي - و نه نخستين زن- بوده که به ايران سفر کرده و مشاهداتش را به رشته تحرير درآورده و منتشر کرده است. در کتاب “در سراسر ايران يک وري بر پشت اسب” شرح روشني از زندگي در کرمان و پيرامون آن آمده است. چه بسا او نخستين زن اروپايي بوده که در آنجا ديده شده بوده است
نخستين زن انگليسي که درباره ايران نوشت، لئونوراشيل (Leonara Sheil) ايرلندي تبار بود که در 1849 به عنوان نوعروس جاستين شيل وزير مختار بريتانيا به ايران سفر کرد. کتاب تيزبينانه و پر مايه او به عنوان “نگاهي به زندگي و روشها در ايران” که در ايران با نام “خاطرات ليدي شيل” منتشر شده است، در برگيرنده داستان جالبي از سفر زن و شوهر جوان از راه آلمان، لهستان، روسيه به تفليس و ايروان و تبريز با راه آهن، کالسکه و تخت روان همراه با دو زن خدمتکار ايرلندي، يک آشپز فرانسوي و يک سگ کوچک تري ير اسکاتلندي است. گرچه، بهتر از همه، کتاب خانم بيشاپ (ايزابلا برد Isabella Bird) است: زني ميانسال، سرکش و بيوه که براي ديدن کوچ زمستاني ايل بختياري در ژانويه 1890 از بغداد به تهران و سپس به اصفهان رفته و از ميان کوهستانهاي سخت گذر بختياري و کردستان گذشته و به درياچه وان رسيده و سرانجام از ترابوزان سوار کشتي شده و به انگلستان بازگشته است.
درست برعکس آن، سفرنامه ليدي الاديوراند (E. Durand) با عنوان “گردش پاييزي در غرب ايران” است که نُه سال بعد همراه با همسرش که در آن هنگام وزير مختار بريتانيا در ايران بود به سفر پرداخت. در اين سفر يک مستخدمه شخصي و انبوهي آشپز و نوکر خواسته هاي او را برآورده مي ساختند.
بسياري کسان ديگر هم بوده اند که درباره سفرهايشان به ايران نوشته اند و در اين نوشتار کوتاه نامي از آنان به ميان نيامده است: افسراني از هند مانند توماس لامسدن (T. Lumsden) و جان جانسون (J. Johnson) کارمندان کشوري حکومت هند مانند رابرت بينينگ (R.B.M. Binning) (که کرزن کتاب او را “آخرين کتاب به راستي خوبي که درباره ايران نوشته شده است” مي داند) و ادوارد داستاک (E. Stack) مبلغان مذهبي مانند جوزف ولف (J.Wolff) و هنري استرن (H.A. Stern) که هر دو خارجي بودند ولي به تابعيت انگلستان درآمده بودند؛ ديپلماتهايي مانند ادواردايستويک (E.B Eastwick) کساني که دست اندر کار تعيين مرز و کشيدن خط تلگرافي هند و اروپا بودند، مانند فردريک گلد اسميد (F.J. Goldsmid) و ارنست فلاير (A. Floyer) و مسافراني عادي همچون جواشيم استاکلر (J.H. Stocqueler) آرتور آرنولد و ساويچ لندور (A.H. Savage Landor) اينان و بسياري کسان ديگر که نامشان در اينجا نيامده است، کمک فراواني به دانش و آگاهي غرب از ايران کرده اند و با همه غرض ورزيهايشان، منبع گرانبهايي از اطلاعات درباره ايران در دوران قاجار از خود به جا گذاشته اند.
فهرست سفرنامه ها و کتابهايي که مأموران سياسي و اطلاعاتي و مسافران عادي انگليسي در سده نوزدهم و اوايل سده بيستم درباره ايران نوشته اند:
******
*** آرمسترانگ، تي. بي. خاطرات سفر به ميدانهاي جنگ اخير روسيه و ترکيه، لندن 1831.

- آرنولد، آرتور، مسافرت در سرتاسر ايران با کاروان، 2 جلد، لندن 1877
- آلکوک، توماس، مسافرتهايي در روسيه، ايران، ترکيه و يونان در سالهاي 29-1828، لندن 1831

- استاک، ادوارد، شش ماه در ايران، 2 جلد، لندن 1882

- استاکلر، جواشيم هيوارد، پانزده ماه سفر زيارتي در جاده هاي مالرو خوزستان و ايران در سالهاي 32-1831، 2 جلد، لندن 1832

- استرن، هنري، غروب آفتاب در شرق، با يادداشتهايي توراتي، تاريخي و آماري درباره اشخاص و اماکن که در خلال مأموريتي نزد يهوديان ايران و کردستان و ميانرودان تهيه شده است، لندن 1854
- استيوارت، چارلز ادوارد، در سراسر ايران با لباس مبدل، لندن 1911
- استوارت، چارلز، يادداشهاي اقامت در شمال ايران و ايالات مجاور آن در ترکيه، لندن 1854
- اوزلي، سرويليام، مسافرت در کشورهاي گوناگون شرقي بويژه ايران، 3 جلد، لندن 23-1819
- ايستويک، ادوارد، خاطرات سه سال اقامت يک ديپلمات در ايران، 2 جلد، لندن 1861
- باکينگهام، جورج سيلک، سفرهايي به آشور، مادو پارس، لندن 1829
- براون، ادوارد. ج.، انقلاب ايران 1909-1906، لندن 1910 ( به فارسي ترجمه شده است)
** تاريخ ادبي ايران، 4 جلد، کمبريج 1924-1902 (به فارسي ترجمه شده است)
** يک سال در ميان ايرانيان، لندن 1893 (به فارسي ترجمه شده است)
**  شرح مختصري از رويدادهاي اخير ايران، لندن 1909
**  تاريخ مطبوعات و ادبيات ايران در دوره مشروطيت، 3 جلد، کمبريج 1914 ( به فارسي ترجمه شده است)
** برنز، آلکساندر، سفر بخارا، 3 جلد، لندن 1834
** بريجز، سر هارفورد جونز، شرح مذاکرات سفارت اعليحضرت پادشاه انگلستان در دربار ايران در سالهاي 1811- 1807، لندن 1834
- بينينگ، رابرت، يادداشتهاي سفر به ايران و سيلان و نقاط ديگر، 2 جلد، لندن 1857
- بيشاپ، ايزابلا، مسافرت به ايران و کردستان، 2 جلد، لندن 1891
- بيکر، والنتاين، ابرهايي در شرق، لندن 1876
- پاتينجر، هنري، مسافرت در بلوچستان و سند، لندن 1816 (به فارسي ترجمه شده است)
- پرايس، ويليام، يادداشتهاي روزانه سفارت انگليس در ايران، لندن 1832
- پورتر، رابرت کر، مسافرت در گرجستان، ايران، ارمنستان، بابل قديم و نقاط ديگر در سالهاي 1817، 1818، 1819، 1820، 2 جلد، لندن 1821
- جانسون، جان، سفر به انگلستان از راه ايران، گرجستان، روسيه، لهستان و پروس در سال 1817، لندن 1818
- ديوراند، ليدي الا، گردش پاييزي در غرب ايران، لندن 1902
- ريچ، کلاديوس، تفصيل اقامت در کردستان و شرح ديدار از شيراز و تخت جمشيد، 2 جلد، لندن 1836
- ساويج لندور، آرنولد، از اين سو به آن سوي سرزمين مورد طمع، 2 جلد، لندن 1902
**  سايکس، الا کنستانس، ايران و مردمان آن، لندن 1910
**  داستانهايي شاهنامه يا افسانه هاي کهن ايران، لندن 1901
**  سرتاسر ايران يک وري بر پشت اسب، لندن 1898
- سايکس، سرپرسي، ده هزار ميل مسافرت در ايران، لندن 1902 (به فارسي ترجمه شده است)
** افتخار عالم تشيع، لندن 1910 ( به فارسي ترجمه شده است)
** تاريخ ايران، 2 جلد، لندن 1915 (به فارسي ترجمه شده است)
- شيل، مري لئونورا، نگاهي به زندگي و روشها در ايران، لندن 1956 (با عنوان خاطرات ليدي شيل به فارسي ترجمه شده است)
- فلاير، ارنست، بلوچستان کشف نشده، لندن 1892.
- فاولر، جورج، سه سال در ايران با ماجراهاي سفر به کردستان، 2 جلد، لندن 1838
- فريزر، جيمز بيلي، سفر زمستاني از قسطنطنيه به تهران، 2 جلد، لندن 1838 ( به فارسي ترجمه شده است)
- علي نيمرو ماجراجوي بختياري، داستاني از لرستان، 3 جلد، لندن 1842 (داستان تخيلي)
**  شرح مسافرت به خراسان در سالهاي 1821 و 1822، لندن 1825
ـــــــــــــــ روايت تاريخي و توصيفي ايران از نخستين دورانها تا زمان حاضر، ادينبورگ 1834
**  داستان اقامت شاهزادگان ايراني در لندن و ماجراهاي متعاقب آن، 2 جلد، لندن 1838
**  قصه هاي کاروانسراي؛ داستان خان، فيلادلفيا، 1833 (داستان تخيلي)
** ـ عقاب سياه؛ داستان ترکمني، لندن 1844 (داستان تخيلي)
ـــــــــــــــ قزلباش، داستان خراساني، 3 جلد، لندن 1828 (داستان تخيلي)
ـــــــــــــــ ماجراجوي ايراني، 3 جلد، لندن 1830، (داستان تخيلي)
ـــــــــــــــ مسافرتها و ماجراها در ايالات ايراني در کرانه جنوبي درياي مازندران، لندن 1826
**  سفرهايي در کردستان، ميانرودان و نقاط ديگر شامل توصيف بخشهايي از اين سرزمينها که هنوز اروپاييان کشف نکرده اند، 2 جلد، لندن 1840
- کانالي، آرتور، سفر زميني از انگلستان به شمال هند از راه روسيه، ايران و افغانستان، 2 جلد، لندن 1834
- کرزن، جورج ناتانيل، ايران و قضيه ايران، 2 جلد، لندن 1892 (به فارسي ترجمه شده است) 
- گلداسميد، فردريک جان، ايران شرقي: شرح مسافرت هيأت مرزي ايران در سالهاي 72-1870، 2 جلد، لندن 1876
- تلگراف و مسافرت: شرح تأسيس و گسترش ارتباطات تلگرافي بين انگلستان و هند، لندن 1874
- لامسدن، توماس، مسافرت از ميراث در هند تا انگلستان از راه افغانستان، ايران، ارمنستان، گرجستان، روسيه، اتريش، سوئيس و فرانسه در سالهاي 20- 1819، لندن 1822
- لايارد، هنري، ماجراهاي اوليه در ايران، عيلام و بابل، 2 جلد، 1887 (به فارسي ترجمه شده است)
- مارش، هيپيسلي کانليف، سفري به ديار اسلام: مسافرت به ايران و افغانستان و هند از راه مشهد، هرات و قندهار، لندن 1877
- مالکوم، سرجان، تاريخ ايران، 2 جلد، 1815 (به فارسي ترجمه شده است)
**  طرحهايي از ايران، 2 جلد، لندن 1828
- ماني، رابرت کاتن، خاطره هايي از يک گردش در ايران در سالهاي 1824 و 1825، لندن 1828
- مکدونالد، رابرت، روايت شخصي از سفر نظامي در ترکيه و ايران، لندن 1859
- مکدونالد کينر، جان، يادداشتهايي درباره اوضاع جغرافيايي امپراتوري ايران، لندن 1813
- مک گريگور، چارلز، شرح مسافرت در ايالت خراسان و سرحد شمال غربي افغانستان در سال 1875، ص جلد، لندن 1879
- موريه، جيمز، مسافرت در ايران، ارمنستان و آسياي صغير تا قسطنطنيه در سالهاي 1808 و 1809، لندن 1812
**  دومين مسافرت به قسطنطنيه از راه ايران، ارمنستان و آسياي صغير در سالهاي 1810 و 1816، لندن 1818
**  سليمان، يک داستان ايراني، لندن 1817 (داستان تخيلي)
ـــــــــــــــ سرگذشت حاجي باباي اصفهاني، 3 جلد، لندن 1824 (داستاني تخيلي که به فارسي ترجمه شده است)
ـــــــــــــــ ماجراهاي حاجي بابا در انگلستان، 2 جلد، لندن 1828 (داستاني تخيلي که به فارسي ترجمه شده است)
ـــــــــــــــ ميرزا، 3 جلد، لندن 1841 (داستان تخيلي
ـــــــــــــــ سهراب گروگان، 3 جلد، لندن 1832 (داستان تخيلي)
- والستون، رابرت گرانت، تاريخ ايران از ابتداي قرن نوزدهم تا 1858، لندن 1866 (به فارسي ترجمه شده است)
- وارينگ، ادوارد، سفري به شيراز از راه کازرون و فيروزآباد، لندن 1807
- ويلبراهام، ريچارد، مسافرت در ايالات ماوراء قفقاز متعلق به روسيه تا کرانه هاي جنوبي درياچه وان و اروميه در پاييز و زمستان 1837، لندن 1839
- ولف، جوزف، شرح مأموريت در بخارا در سالهاي 45- 1843، 2 جلد، لندن 1845
- سفرها و ماجراهاي جوزف ولف، به کوشش آلفردگتي، لندن 1861
- هالينگبري، ويليام، روزنامه سفر هيأت سرجان مالکوم به دربار ايران در سالهاي 1799، 1800و 1801، کلکته 1814 (به فارسي ترجمه شده است)
نويسنده : سردنيس رايت 
ترجمه: دکتر عبدالرضا هوشنگ مهدوي
پي نوشت ها :

1. نگاه کنيد به کتابهاي:
E.Ehlers.Iran aBibliographic Research Survey,Munich 1980 and Shoko Okazaki and Kinji Eura,Bibliography Qajar Persia,Osaka,1985
2. براي نمونه نگاه کنيد به:
J.A.Lerner,’’British Travellers Accounts as a Source for Qajar Shiraz’’Bulletin of the Asia Institute,Pahlavi University,Shiraz 1976,No.1-4
3. نگاه کنيد به کتاب شناسي آخر مقاله که شامل سفرنامه ها و ديگر کتابها درباره ايران است و نگارنده شخصاً گردآورده است.
4. جيميز موريه، ماجراهاي حاجي باباي اصفهاني، لندن 1824، صفحه 326
5. جورج ناتانيل کرزن، ايران و قضيه ايران، 2 جلد، لندن 1892، جلد يکم، صفحه 24
6. سيروس غني، ايران و غرب: کتاب شناسي انتقادي، لندن 1987، صفحه 232
7. کرزن، پيشين، جلد دوم، صفحه 22
منبع: یزدان پرست، حمید؛ (1388) نامه ایران: مجموعه مقاله ها، سروده ها و مطالب ایران شناسی، تهران، اطلاعات، چاپ نخست.